Δυναμικό παρών έδωσε η ελληνική χημική βιομηχανία στο κάλεσμα του Συμβουλίου Ευρωπαϊκής Χημικής Βιομηχανίας (CEFIC) προς τα μέλη του να εκπονήσουν τα Εθνικά Σχέδια Μετάβασης με στόχο ο κλάδος πανευρωπαϊκά να αντιμετωπίσει συντονισμένα και αποτελεσματικά τις σύγχρονες προκλήσεις βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας, στο πλαίσιο ενίσχυσης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας συνολικά.
Η ελληνική χημική βιομηχανία ήταν από τις πρώτες (μετά τη Γαλλία και το Βέλγιο) που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του CEFIC, παρουσιάζοντας τον Οδικό Χάρτη Μετάβασης της Χημικής Βιομηχανίας στην Ελλάδα (TransitionPathway), αναδεικνύοντας τη δυνατότητα επίτευξης της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης της χημικής βιομηχανίας και συγχρόνως τη δυνατότητα υποστήριξης της ανταγωνιστικότητάς της και της ανάπτυξή της ως βασικού πυλώνα της οικονομίας στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Μια σημαντική στιγμή για τον κλάδο της χημικής βιομηχανίας στην Ελλάδα και του ΣΕΧΒ αναμένεται μάλιστα το Νοέμβριο 2024 καθώς η χώρα μας θα φιλοξενήσει το Chemical Convention, ένα γεγονός παγκόσμιας εμβέλειας.
Σύμφωνα με τον Πρόεδρο του Συνδέσμου Ελληνικών Χημικών βιομηχανιών (ΣΕΧΒ) Αρμόδιο Γιαννίδη, ο ελληνικός κλάδος της χημικής βιομηχανίας θεώρησε εξ αρχής τον Οδικό Χάρτη ως ένα χρήσιμο εργαλείο «προκειμένου να συντονιστούμε όλοι μας σε μια κοινή κατεύθυνση κλιματικής ουδετερότητας, κυκλικότητας, ψηφιακού μετασχηματισμού και αειφορίας των χημικών προϊόντων». Και συμπλήρωσε λέγοντας πως «για τον λόγο αυτό, συνυπογράψαμε τη Διακήρυξη της Αμβέρσας για μια Ανταγωνιστική Βιομηχανία στην Ευρώπη», που λειτουργεί συμπληρωματικά προς την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, έχουν υπογράψει μέχρι σήμερα περισσότεροι από 1.050 CEOs προερχόμενοι από 25 βιομηχανικούς κλάδους.
Ο Οδικός Χάρτης Μετάβασης για την ελληνική χημική βιομηχανία αποτελεί μια μελέτη που υλοποιήθηκε από το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) με τη στήριξη του ΣΕΧΒ και είναι η ελληνική εξειδίκευση του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Μετάβασης για τη Χημική Βιομηχανία. Σύμφωνα με τους αναλυτές, από την πλευρά των παραγωγικών διαδικασιών η χημική βιομηχανία αντιμετωπίζει την πρόκληση να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050 και να συμβάλει στην υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Η πρόσβαση σε επαρκή και ανταγωνιστική ενέργεια χαμηλών εκπομπών άνθρακα, η ανάπτυξη σχετικών υποδομών, η αποτελεσματική προστασία από τον κίνδυνο διαρροής άνθρακα, η επαρκής χρηματοδότηση και η αξιοποίηση των ευκαιριών που σχετίζονται με τα βιώσιμα υλικά και προϊόντα, αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για να διασφαλιστεί ότι η χημική βιομηχανία θα παραμείνει ανταγωνιστική κατά τη διάρκεια της μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα. Τα οκτώ δομικά στοιχεία του χάρτη μετάβασης αφορούν τη βιώσιμη ανταγωνιστικότητα, τις επενδύσεις και τη χρηματοδότηση, την έρευνα-καινοτομία και τεχνολογικές λύσεις, τις ρυθμίσεις και δημόσια διακυβέρνηση, την πρόσβαση σε ενέργεια και πρώτες ύλες, τις υποδομές, τις δεξιότητες, καθώς και την κοινωνική διάσταση.
Σε 3,8 δισ. ευρώ εκτιμάται ο κύκλος εργασιών της χημικής βιομηχανίας
Στην Ελλάδα, ο κύκλος εργασιών της χημικής βιομηχανίας εκτιμάται σε 3,8 δισ. ευρώ, με τις εξαγωγές να ξεπερνούν το 67%. Η συμβολή στην ΑΠΑ έχει επανέλθει σε επίπεδα ανώτερα του 2008, η απασχόληση σημειώνει αύξηση 15% συγκριτικά με το 2015, και το 70% των θέσεων εργασίας είναι υψηλής εξειδίκευσης, με τις αμοιβές να υπερβαίνουν σημαντικά τον μέσο όρο της εγχώριας μεταποίησης. Δραστηριοποιούνται 960 επιχειρήσεις, στις οποίες εργάζονται 12.439 άτομα. Η πλειονότητά τους έχει αντικείμενο δραστηριότητας που σχετίζεται με την παραγωγή καταναλωτικών (47%) και ειδικών χημικών προϊόντων (34%). Σχεδόν δύο στις τρεις επιχειρήσεις της χημικής βιομηχανίας που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα είναι εγκατεστημένες στην Αττική (44%) και την Κεντρική Μακεδονία (21%). Από τις αρχές του 2021 μέχρι και τον Οκτώβριο του 2023, με την εξέλιξη της ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη, οι τιμές παραγωγού των χημικών στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 13,7%. Το 2023 η Ελληνική χημική βιομηχανία επέδειξε ανθεκτικότητα, καθώς ο όγκος παραγωγής σημείωσε οριακές απώλειες, σε αντίθεση με το σύνολο των υπόλοιπων Κρατών Μελών της ΕΕ-27.
Ωστόσο η χημική βιομηχανία στην Ελλάδα υστερεί αρκετά ως προς το ύψος των επενδύσεων σε σύγκριση με τη χημική βιομηχανία συνολικά στην ΕΕ-27. Οι επενδύσεις ανά εργαζόμενο εκτιμώνται σε 6,5 χιλ. ευρώ το 2021, όταν στην ΕΕ-27 ήταν κατά μέσο όρο 21,3 χιλ. ευρώ. Επίσης, οι επενδύσεις της χημικής βιομηχανίας στην Ελλάδα αποτέλεσαν το 10,9% της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας της έναντι 17,1% στην ΕΕ-27. Επίσης η ελληνική χημική βιομηχανία σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τις εισαγόμενες πρώτες ύλες, η ενίσχυση των υποδομών σε λιμάνια με αποθηκευτικούς χώρους και σιδηροδρομικές μεταφορές είναι επιτακτική. Με δεδομένη τη συγκέντρωση περίπου του 50% της χημικής παραγωγής σε Αττική και Στερεά Ελλάδα, ανάγκη υπάρχει και για την κατασκευή πρόσθετων οδικών υποδομών. Η πρόσβαση σε ενέργεια και πρώτες ύλες είναι ουσιαστικής σημασίας και μπορεί να διασφαλιστεί με την κατασκευή ή/και επέκταση των απαραίτητων υποδομών, και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την ηλεκτρική ενέργεια, το υδρογόνο, τα απόβλητα, το CO2 και τη βιομάζα.
Από την άλλη πλευρά, η χημική βιομηχανία καταγράφει καλές επιδόσεις επενδύοντας το 8,4% των συνολικών δαπανών της βιομηχανίας σε Ε&Α (2021), αλλά υπολείπεται σημαντικά σε σύγκριση με χώρες της Ευρώπης όπου η χημική βιομηχανία είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη. Επιπλέον, το 6,8% των εργαζομένων της χημικής βιομηχανίας απασχολούνται σε δραστηριότητες Ε&Α, αποτελώντας το 12,4% των εργαζόμενων σε δραστηριότητες Ε&Α στο σύνολο της Μεταποίησης28. Περαιτέρω, το 79% των βιομηχανικών επιχειρήσεων του κλάδου των Χημικών χαρακτηρίζονται ως καινοτόμες.
Τα πεδία
Σύμφωνα με τον Οδικό Χάρτη μετάβασης της ελληνικής χημικής βιομηχανίας, απαιτούνται παρεμβάσεις στα εξής πεδία:
• Διασφάλιση υγιούς ανταγωνισμού στο σύνολο της αλυσίδας αξίας.
• Επίτευξη ίσου ή και χαμηλότερου κόστους «πράσινων» προϊόντων έναντι συμβατικών.
• Εύκολη και δίκαιη πρόσβαση σε επενδύσεις και χρηματοδότηση.
• Ανάπτυξη των απαιτούμενων υποδομών, περιλαμβανομένων των ψηφιακών.
• Ενίσχυση της έρευνας και καινοτομίας με συνέχεια, συνέπεια και εφαρμογή στην παραγωγή και ωρίμανση των τεχνολογικών λύσεων.
• Διαθεσιμότητα καθαρής ενέργειας σε ανταγωνιστικές τιμές για τη βιομηχανία.
• Διαθεσιμότητα υλών και προϊόντων που θα επιτρέψουν τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
• Διαθεσιμότητα ανθρώπινου δυναμικού με τις κατάλληλες δεξιότητες και ανταπόκρισης των εργαζομένων στις πολλαπλές προκλήσεις (νέες τεχνολογίες, νομοθεσία, κ.ά.).
• Εφαρμογή ρυθμιστικού πλαισίου που δεν θα επιβάλλει δυσανάλογο βάρος συμμόρφωσης στις επιχειρήσεις.
• Πληροφόρηση ώστε οι χημικές επιχειρήσεις να προβούν σε επενδύσεις συμβατές με τη διπλή μετάβαση.